Vergi kanunlarımız uyarınca gerek mükellef olsun gerek olmasın kamu kurumları ile gerçek ve tüzel kişiler vergi inceleme elemanlari veya maliye idaresi tarafından istenen bilgileri vermek zorundadır. Vergi Usul Kanununda genel düzenleme bu şekilde olmakla birlikte, talep edilemeyecek bilgiler de bulunmaktadır.

Avukatlardan müvekkillerinin davaya ilişkin özel bilgileri, doktorlardan hastalarin hastalıklarına ilişkin özel bilgiler, PTT'den haberlesmeye ilişkin özel kayıtlar talep edilemeyecek bilgiler arasindadır.(VUK md. 151)

Bilgi verme ile yükümlü olanların kapsami bu kadar geniş olmakla birlikte, bilgi almak aslında bazen o kadar kolay olmuyor. Yani biz de bu bilgi yok, bu bilgiyi veremeyiz, çikaramayiz gibi cevaplar almak mümkün. Bu cevaplarin karşıliginda ceza kesilecegi akla gelebilir. Ancak ceza miktari ile bilginin sonucu bazen cezayi daha tercih edilebilir hale getirebilmektedir. Bazen mükellefler verilecek olan bilgiler karşıliginda cezali vergi istenecegini düşünüyorlarsa, bilgi vermek yerine sabit cezayi ödemeyi tercih edebilmektedir.

Istem yazıli ve sözlü olabilir

Bilgi istemleri yazıli veya sözlü olabilir. Sözlü istem sonucunda bilgi verilmemiş ise, ilgiliden yazı ile bilgi istenir.

Bilgi isteme yazılarinda, ilgililere idarece belli bir süre verilir. Kanuni süre en az 15 gündür. Ancak bu süreden daha az süre de verilebilir. Kanuni sürenin altında süre verilmiş ise, bilgi verilmemesi halinde ceza uygulanamaz. Çünkü usul olarak en az 15 günlük sürenin verilmesi gerekmektedir.

ayrıca bilgi istem yazılarinda verilen süre içinde bilgi verilmemesi veya eksik, yanlış bilgi verilmesi halinde haklarında cezai işlem yapılacağı da bildirilmek zorundadır.

cezası nedir?

Maliye idaresinden gelen yazılar genelde isimleri değiştirilmiş matbu bir evrak, kliselesmis bazı cümlelerden olusur. Genel bilgi yerine özel bir takim bilgi ve belge talep edilmis ise içerik degisebilir. Ancak giriş ve sonuç aynıdır. Çünkü cezai işlem yapılabilmesi için yasal sartlar bunu gerektirmektedir.

Bilgi istenilen kişi veya kurum, bilgiyi eksiksiz verebilecegi gibi, hiç cevap vermeyebilir, eksik veya yanlış bilgi de verebilir. Bilgi vermeme, eksik veya yanlış bilgi verme durumunda, kurumlara, birinci sinif tüccarlara ve serbest meslek erbabina 1.290 YTL ceza kesilecektir. Ikinci sinif tüccarlar, deftere tabi çiftçiler ve basit usulde vergilendirilenlerde bu ceza 600 YTL, sayılanlar dışındakilere 290 YTL ceza uygulanacaktır.

Bu ceza inceleme aşmasında kesilmiş ise Tarhiyat Öncesi Uzlasma kapsamina giriyor. Yani uzlasma toplantisi ile indirimi mümkün.

Usulsüzlük cezaları için vergi dairesi ile Tarhiyat Sonrasi Uzlasma yapılması mümkün değildir. Bu durumda vergi dairesine basvurarak üçte bir indirimle ödeme imkani bulunmaktadır.

Ilk defada bilgi alınmadığı veya eksik alındığı durumda, ikinci defa yazı ile bilgi istenecektir. Ancak mükellefin sinifina göre Yukarıdaki cezalardan biri kesilecektir. Bu durumda da sonuç degismez ise Yukarıdaki cezalar iki kat olarak uygulanacaktır. Uzlasma ve indirim haklari bu durumda da geçerli olacaktır.

Degisken ceza gerekli

Vergilendirmeye ilişkin usul ve ceza hükümlerinin yer aldığı Vergi Usul Kanunu, kanunen uyulacak zorunluluklari ve cezai yaptırımlarını düzenlemistir. Bilgi istemlerinde cezalar bunlar olmakla birlikte bilginin değeri daha fazla olabilir. Vergi inceleme elemanlarına inceleme sırasında eksik bilgi verilmesi, bazı bilgilerin gizlenmesi veya hiç bilgi verilmemesi durumu ile karşılasılabilir. Ya da sektörel olarak yapılan bir araştırmada, bazı firmaların isimlerinin gizlenmesi söz konusu olabilir. Çapraz kontrollerde bu tür durumların tespitinde Yukarıdaki cezalar haricinde işlem yapılmayacaktır.

Vergisel istatistiklerin ve sağlıklı bir veri ambarinin kurulmasi, incelemelerin seyrinin daha hizli cereyan etmesi için, gerek mali idareye gerekse inceleme elemanlarına sağlıklı veri akışının olması gerekiyor. Ancak mevcut yasal düzenlemede bilgi vermemenin veya eksik bilgi vermenin yaptırımi miktar olarak son derece küçük. Ayni gruptaki mükellefler için de aynı ceza öneriliyor. Oysa ekonomik hacimlere göre degisen ceza sistemi daha caydırıcı ve adıl olacaktır.

Bunun yaninda mevcut sistemde ikinci defa da bilgi verilmez ise üçüncü defa ne yapılacaktır? Bu sistemin düzenlenmesi ve ikinci defadan sonraki taleplerde daha ağır yaptırımların uygulanmasi gerektigini düşünüyoruz.

Mustafa Tan